Stwardnienie rozsiane

Stwardnienie rozsiane (łac. sclerosis multiplex, SM) to jednostka chorobowa, którą po raz pierwszy opisał francuski neurolog Jean Martin Charcot w 1868 roku. Jest to schorzenie autoimmunologiczne oparte na autoagresji – komórki układu odpornościowego atakują zdrowe komórki innego układu w obrębie tego samego organizmu żywego. W tym przypadku celem ataku jest mielina – substancja tłuszczowa osłaniająca komórki nerwowe i ich wypustki, które przekazują impulsy w mózgu i rdzeniu kręgowym. W wyniku choroby odchodzi do powstania ognisk nieaktywnej tkanki w mózgu, które są widoczne w badaniu, jako białe plamy. Właśnie w tych miejscach komórki tracą zdolność przekazywania bodźców, co jest bezpośrednią przyczyną częściowego lub trwałego uszkodzenia funkcji, które dana partia nerwów nadzorowała – może być to wzrok, słuch, praca mięśni gładkich odpowiedzialnych za organy wewnętrzne bądź poprzecznie prążkowanych, od których zależy funkcjonowanie kończyn.

Przyczyny prowadzące do tego schorzenia nie są do końca poznane. Lekarze wciąż szukają bardziej sprecyzowanych przesłanek do ustalenia impulsu wyzwalającego SM, niż pozwala na to kategoria choroby autoimmunologicznej. Mogłyby się to przyczynić do poprawy rokowań i jakości leczenia.

Dlatego poza tezą o autoagresji mówi się także o wpływie:

• podłoża genetycznego;
• przebytych infekcji wirusowych i bakteryjnych;
• czynników środowiskowych;
• niedoboru witaminy D;
• zaburzeń metabolizmu.
  
  
  Do najczęstszych objawów stwardnienia rozsianego zalicza się: zaburzenia widzenia i słuchu, zaburzenia ruchu i czucia, zaburzenia równowagi, zespoły bólowe, objawy psychiatryczne z zaburzeniami nastroju i stanami depresyjnymi włącznie. Zazwyczaj w przebiegu choroby dochodzi do zmian wokół komór bocznych mózgu, komory trzeciej, ciała modzelowatego, pnia mózgu, odcinka szyjnego rdzenia kręgowego i nerwów wzrokowych. Atakowanie osłonek mielinowych przez komórki układu odpornościowego prowadzi nie tylko do destabilizacji działania nerwów, ale także narusza barierę krew-mózg. Przerwanie tej bariery jest przyczyną powstawania obrzęków i aktywacji enzymów, które atakują kolejne tkanki. W procesie chorobowym obserwuje się zdolność organizmu do regeneracji zniszczonych części organów nerwowych tzw. neuroplastyczność. Jednak wraz z upływem czasu i koniecznością bliznowacenia kolejnych ognisk, właściwości naprawcze tkanek znacznie się obniżają. Wszystkie wcześniej wymienione przesłanki tłumacza dlaczego u każdej osoby SM może mieć inny przebieg.
  Choroba ta dotyka ludzi młodych, diagnozowana jest zazwyczaj między 20. a 40. rokiem życia, a rzadko przed 16. i po 50. Kobiety zapadają na nią 1,5–4 razy częściej. Większe jest także jej występowanie w obrębie rasy białej. Jest nieuleczalna i przewlekła, ale nie można się nią zarazić ani przekazać jej potomstwu, bo choć nie wyklucza się jej genetycznego podłoża, nie ma jeszcze na ten temat wiarygodnych danych popartych badaniami klinicznymi. Stwardnienie rozsiane bezpośrednio nie zagraża życiu, ponieważ ma przebieg fazowy lub postępujący, ale ponad połowa chorych umiera po latach na powikłania z nim związane. Jest podobne do cukrzycy czy astmy – nieleczone może być tragiczne w skutkach, ale przy odpowiednim leczeniu można żyć z nim wiele lat we względnie dobrej formie. Szacuje się, że w Polsce zapada na nią 1 na 600 osób, chorych jest obecnie około 45–60 tys. ludzi, a proporcje globalne kształtują się na poziomie 2 do 150 zachorowań na 100 tys. ludzi, w zależności od szerokości geograficznej, populacji i dostępnej w danym rejonie diagnostyki.